کد مطلب:47119 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:8

گنجینه پرسمان » قرآن

در نظر داريم طرح تلاوت، مفاهيم، انس و عمل به قرآن را در مدارس اجرا نماييم و اين امر مستلزم حمايت همه جانبه مديران، معلمان و والدين دانشآموزان است; به اين نتيجه رسيديم كه اگر با اقامة دليل و برهان بتوانيم اثبات كنيم كه قرآن در شكوفايي، پرورش و رشد استعداد و در نهايت، پيشرفت امور درسي دانشآموزان تأثير بسيار زيادي دارد، و طي مقالهاي جامع و مدون، با عنوان نقش يا رسالت يا اثربخش و يا رهاورد قرآن در شكوفايي، پرورش و رشد استعداد در اختيار افراد نامبرده قرار دهيم، ما را در اين امر قرآني مساعدت خواهند كرد; لذا شايسته است ما را در تهيه و تدوين مقالة ذكر شده ياري فرماييد.

ابتدا بايد توجه داشت كه انسان دو جنبه دارد و رابطهاي ناگسستني آن دو را به هم پيوند داده است; جنبهاي مادي و جنبهاي روحاني. تأثيرپذيري اين دو از يكديگر و فرايند اين ارتباطها و تأثير و تأثرّها، يكي از فصول مهم روانكاوي است كه در راه چگونگي دستيابي به بهرهاي افزون از آن، كوشش ميكند. اثرگذاري عوامل رواني و بعد روحاني در ساختار فكري و پيدايش انگيزههاي مناسب در بعد فعاليتهاي اجتماعي و ديگر ابعاد حيات انساني ملموس و گريزناپذير بوده و اساساً زمينة لازم براي ادامه فعاليتهاي سالم و سازندة اجتماعي را به دست ميدهد. چه بسيار تحصيلكردگاني كه در اثر فاصله گرفتن از بعد روحاني و به دست فراموشي سپردن آن، گرفتار رنج بيپايان بيهويتي و پوچي شدهاند و در مقابل چه بسيار استادان و محققاني كه به بركت زمينههاي مساعد برآمده از بعد روحاني، به اوج ترقي دست يافتند و در نهايت، بعد مادي را جوابگوي نيازهاي عميق و همه جانبه خويش نديده، دست به دامان تعاليم آسماني و پرورش روحاني شدند. دكتر چمرانها، دكتر حسابيها و استاد برهانيها و... چه بسيارند كه با نهادي آرام، به ابعاد روحاني رو ميآوردند.

درك نياز به ابعاد روحاني و تأثيرگذاري آن در همة ابعاد فردي و اجتماعي، از دير باز مورد توجه دانشمندان و عالمان بوده است. مرحوم شهيد ثاني (911 ـ 966.'ûق) در كتاب منيةالمريد كه با نام آداب تعليم و تعلم در اسلام ترجمه شده است، (ترجمة دكتر سيدمحمدباقر حجتي، دفتر نشر و فرهنگ اسلامي) در بخش آداب و وظايف شاگرد دانش آموختن مينويسد: مهمترين وظيفه شاگرد كه از لحاظ اهميّت در درجه نخست قرار دارد، اين است كه قبل از هرگونه اقدامات تحصيلي، با دقت و اهتمام ويژهاي به حفظ و به خاطر سپردن دقيق و درست قرآن كريم و كتاب خداوند عزيز بپردازد و سپس فعاليت درسي و تحصيلي خود را آغاز كند; زيرا قرآن كريم، اساس و بنياد همة علوم و دانشها و معارف آن پرارزشترين معارف انساني است. دانشمندان سلف ]گذشته[، علم فقه و حديث را منحصراً به كساني تعليم ميدادند كه حافظ آيات قرآني بودهاند... (ص 416) و اين به جهت به وجود آمدن زمينههاي لازم براي تحصيل علم، كه موهبتي الهي است، و ازدياد و تقويت حافظه و استعداد است كه نمونههاي بارز آن را در نونهالان قرآني معاصر ميبينيم. كودكاني كه به بركت حفظ قرآن، با استعدادي درخشان دستيافته، در تحصيل و دانشآموزي، به قوّت و سرعت پيش رفتهاند.

خداي متعال در قرآن كريم، نامة گشادة خويش، به پيامبر خود كه بار سنگين تبليغ دين مبين اسلام ـ در آن روزگاران ـ را به دوش ميكشيد، توصيه ميفرمايد كه شبها به پا خيز و قرآن بخوان كه عبادت تو در شب، زمينهساز فعاليّتهاي بيشتر و بهتر و پشتيبان تحمّل گرفتاريها و تلاشهاي سخت تو، در روز است: به پا خيز شب را مگر اندكي، نيمي از شب يا اندكي از آن را بكاه; يا بر آن ]نصف[ بيفزاي و قرآن را شمرده شمرده بخوان; در حقيقت ما به زودي بر تو گفتاري گرانبار القا ميكنيم; قطعاً برخاستن شب، رنجش بيشتر و گفتار ]در آن هنگام[ راستينتر است ]و[ تو را در روز، آمد و شدي دراز است. (مزمّل،2ـ7)(ر.ك: تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 25، ص 166 ـ 170 و ص 177، دارالكتب الاسلاميه.)

در اينجا مقدمه را كوتاه كرده، با ذكر رواياتي از اهلبيت: سخن را پي ميگيريم:

ـ از امام صادقروايت شده: هر كه قرآن را بخواند، بينياز شود و پس از آن، نيازي ندارد و گرنه به هيچ بينيازي دست نيابد.(اصول كافي، شيخ كليني;، آيةالله شيخ محمدباقر كمرهاي، ج 6، ص 404، حديث 8، باب فضل حامل القرآن، انتشارات اسوه.)

ـ پيامبرگرامي اسلامفرمود: خانههاي خود را با خواندن قرآن روشن كنيد و آنها را گورستاننشماريد; چنانكه جهودان و ترسايان كردند; در همان كليساها و معبدهاي خود نماز خوانند و خانههاي خود را معطّل و بيعبادت گذارند; اگر در خانه، قرآن بسيار خوانده شود، خيرش زياد شده، اهل آن توسعه و آسايش مييابند و خانه براي اهل آسمانها ميدرخشد، چنانكه اختران آسمان براي اهل زمين ميدرخشد.(ر.ك: همان، ص 415 ـ 416، حديث 1.)

ـ رسولخدا9 فرمود: هرگاه فتنهها همچون پارههاي شب تاريك به شما روي آورد، پس بر شماست تمسّك به قرآن; زيرا قرآن شفيعي است كه شفاعتش مقبول و گواهي است كه شهادتش مطلوب است. هر كس قرآن را فراروي خود قرار دهد، او را به بهشت ره نمايد و هر كس به آن پشت كند، سرانجامش آتش خواهد بود.(تفسير عياشي، ج 1، ص 2.)

ـ پيامبرگرامي اسلامفرمود: هر كه قبل از دوران بلوغ قرآن را قرائت كند ]فراگيرد[، بيگمان در كودكي به او حكمت داده شده است.(اربعون حديثاً فضل القرآن، حديث 35، به نقل از كنزالعمّال، حديث 2452، معاونت آموزشي، پژوهشي و تربيتي دفتر امور قرآني.)

ـ امام صادقفرمود: براي مؤمن شايسته است كه نميرد تا قرآن را بياموزد و يا در حال ياد گرفتن باشد. (ينبغي للمؤمن ان لايموت حتي يتعلم القرآن أو يكون في تعليمه)

ـ نيز فرمود: قرآن، عهدنامة الهي است به سوي خلقش، شايسته است كه انسان مسلمان به عهدنامة خدا بنگرد و هر روز پنجاه آيه بخواند.(اصول كافي، ج 2، ص 609، حديث 1 باب في قرائته، دارالكتب الاسلاميه.)

ـ نيز فرمود: سه گروه نزد خدا شكايت ميكنند، مسجد ويراني كه اهلش در آن نماز نگذارند، دانايي كه بين جاهلان تنها بماند و قرآنِ رها شده و غبار گرفته كه خوانده نشود(اصول كافي، ج 2، ص 613، باب قرائة القرآن في المصحف، حديث 3 / براي آگاهي بيشتر ر.ك: اصول كافي، كتاب فضل قرآن و قرآن در احاديث اسلامي.)

پس از بيان مقدمة ياد شده، توجه شما را به محورهاي اصلي و عناصر كليدي بحث، جلب مينماييم:

الف ـ تأثير قرآن در رشد استعدادها با توجه به آيات قرآن:

در قرآن آيات فراواني وجود دارد كه نتيجه تدبر و تفكر در آيات الهي را هدايت، نور، ايمان و... ذكر ميكند و رابطه آنها با استعداد آدمي از اين رهگذر تبيين ميشود كه استعداد انسان نيرويي بالقوه و فطري است كه در درون انسان جاي گرفته و در حيات مادي و معنوي او به فعليّت ميرسد و قرآن و تدبر و تفكر در آيات آن، از جمله عوامل بسيار مؤثر در رشد مثبت و هنجار استعدادهاي دروني است. از سوي ديگر، كمالجويي از جمله خواهشهاي فطري و دروني انسان است كه با رشد و بالندگي صحيح استعداد بالقوه او در پرتو هدايت الهي، و با به فعليّت رسيدن آن، ميتواند در مسير زندگي بروز و ظهور داشته باشد و كمالجويي در علم نيز از جمله مصاديق خواهشهاي دروني است كه در طول تحصيل در پرتو هدايتهاي قرآني، تقويت و بالنده ميگردد.

ب ـ توجه به روايات:

روايات فضايل قرآن و تأثيرهاي آن بر انسان، آگاهي لازم را به دست داده، زمينه مناسب را براي تمسك به قرآن، و تدبر و تفكر و تأمّل در آيات گهربار آن را فراهم ميسازد. اهميّت روايات از اين رو است كه اهلبيت: به اسرار و تأثيرات معنوي قرآن بر انسان آگاهي كامل داشته، سخن آنان رهنمودهايي قطعي و الهي است.

ج ـ معرفي نمونهها:

يكي از راههاي شناخت و معرفي آثار قرآن در رشد و تعالي انسان، توجه به مصاديق و نمونههاي موجود، از گذشتههاي دور تا عصر كنوني است. اين نمونهها كه شمار آنها نيز بسيار زياد و فزونتر از توان حد و حصر است، خود نشاندهندة رابطة نيازمندي انسان در مسير رشد به تعاليم آسماني، به عنوان بهترين غذاي روح و پشتوانة فعاليتهاي خارجي و بروني است. اين نيازمندي و وابستگي دروني، همواره در انسانها، از هر آيين و مذهب، بروز و ظهور داشته است.

د ـ توجه به دستاوردهاي علمي:

علم و دستاوردهاي آن، تاكنون توانسته است بخشي از تأثيرهاي مثبت آموزههاي ديني را بر جسم و روان انسان به اثبات رساند و اين تا حدي مطمئن و يقيني است كه هم اينك يكي از مهمترين داروهاي بيماريهاي رواني و حتي جسمي بهشمار ميرود روانشناسان بزرگ دنيا، درمان بيماران رواني را بدون تحكيم پيوندهاي معنوي با نيرويي قدرتمند كه پشتوانة و نگهدارندة انسان است، كافي و كارآمد تلقي نميكنند.(ر.ك: بهترين راه غلبه بر نگرانيها و نااميديها، ديل كارنگي، ترجمة محمدجعفر امامي، انتشارات نسل جوان.)

و هم اينك، محققان و پژوهشگران در تلاشند كه با تحقيقات پي در پي، هر چه بيشتر از راز تأثير قرآن و آموزههاي ديني بر رشد و خلاقيت و سلامت جسم و روان، آگاهي يابند.(براي نمونه ر.ك: مجلة معرفت، شمارة 60، مقالة بررسي ميزان تأثير آواي قرآن بر اضطراب بيماران، پيش از آنژيوگرافي عروق كرونر.)

اينك، پس از بيان مقدمه كلي و محورهاي اصلي مقاله درخواستي، تحرير آن را متناسب با مخاطبان و به مقتضاي حال و فضاي فكري آنان كه شرط تأثيرگذاري عميق و همه جانبه است، برعهدة قلم تواناي شما واميگذاريم.